XIX wiek
Historia Zakładu Poprawczego w Studzieńcu związana jest z utworzeniem w dawnym Królestwie Polskim za zgodą władz zaborcy rosyjskiego Towarzystwa Osad Rolnych i Przytułków Rzemieślniczych. Towarzystwo Osad Rolnych powstało w dniu 20.02.1871 r. z inicjatywy prezesa Sądu Apelacyjnego Królestwa Polskiego Józefa Wieczorkowskiego. Istniało ono aż do wybuchu II wojny światowej pod zmienioną w 1922 r. nazwą jako Warszawskie Towarzystwo Patronatu nad Nieletnimi. Miało ono w swoim programie organizowanie zakładów poprawczych dla nieletnich przestępców i opiekę nad nimi po ich zwolnieniu.
Józef Wieczorkowski jako główny inicjator umieszczania nieletnich poza więzieniem dla dorosłych zaproponował utworzenie i zorganizowanie pierwszego w kraju zakładu, w którym zajęto by się ich poprawą i przygotowaniem do uczciwego życia w społeczeństwie. Zabiegi J.Wieczorkowskiego spotkały się z żywym oddźwiękiem w społeczeństwie. Rosła liczba członków Towarzystwa, w którego szeregach działali prawie wszyscy wybitniejsi działacze spośród inteligencji, ziemiaństwa i duchowieństwa.
.png)
Idea Towarzystwa Osad Rolnych związana z utworzeniem zakładu dla nieletnich spotkała się z poparciem wielu czołowych przedstawicieli życia kulturalnego kraju. Gorącym propagatorem powstania osady zakładowej w Studzieńcu był między innymi znany pisarz Bolesław Prus. W „Kronikach Tygodniowych” zachęcał społeczeństwo do zbierania funduszy na cel budowy placówki. Fundusze te pieczołowicie zbierano. Wśród wielu sponsorów świadczących na rzecz budowy Zakładu w Studzieńcu wymienić należy nie tylko przedstawicieli z kręgu zamożnego ziemiaństwa, inteligencji, duchowieństwa, ale i uboższych warstw społeczeństwa.
Towarzystwo rozpoczęło pracę od podstaw. Trzeba było bowiem wypracować system wychowawczy dla przyszłego zakładu, dostosować do niego plan zabudowań, zdobyć odpowiedni teren, zgromadzić potrzebne środki materialne i przystąpić do budowy. Rezultatem zabiegów Towarzystwa było nadanie mu na mocy uchwały Komitetu do Spraw Królestwa Polskiego z dnia 17.12.1872 r. obszaru leśnego o powierzchni 117 morgów (ok. 80 ha) oszacowanego na 2 200 rubli. Grunty te położone w powiecie skierniewickim objęło Towarzystwo w posiadanie 16.04.1873 r. Teren ten zwiększył się następnie przez dodatkowe nadanie osady Huta (25 morgów).
Towarzystwo przyjęło więc plan zabudowy osady dostosowany ściśle do systemu wychowawczego, jaki miał być wypracowany w przyszłym Zakładzie. Zabudowania Studzieńca (nazwa zapożyczona od pobliskiej wsi) stworzyć miały samodzielną osadę. Zakład powstał w oparciu o wzory kolonii francuskiej dla nieletnich w Mettray (pod Tours). Otwarcie osady w Studzieńcu nastąpiło 14 maja 1876 r. Pierwotny system studzieniecki dzielił wychowanków na małe 15-osobowe grupki chłopców. Każda z nich wraz ze swoim wychowawcą zajmowała oddzielny tylko dla niej przeznaczony domek. Grupę taką nazywano w Studzieńcu oddziałem lub rodziną, a wychowawcę ojcem rodziny. Od kandydatów na wychowawców żądano uprawnień do nauczania.
„Urządzenie wewnętrzne dla Osady Rolniczo Rzemieślniczej w Studzieńcu z 1892 r.” to zbiór przepisów, w których przywiązywano szczególną wagę do utrzymywania w rodzinach właściwej atmosfery wychowawczej. Wychowanie zespołowe łączyło się w jednolitą organizację i nierozerwalną całość z wychowaniem indywidualnym, któremu służył podział według stopnia poprawy na cztery klasy.
Ogromne zasługi w realizacji założeń pierwszego w Polsce zakładu poprawczego dla nieletnich położyli przede wszystkim sam inicjator budowy osady Józef Wieczorkowski oraz właściwy twórca wychowawczego systemu studzienieckiego Walenty Miklaszewski. Obaj często odwiedzali Studzieniec. Do dziś istnieje jeszcze w Studzieńcu zielono – biały sztandar ofiarowany i wręczony wychowankom osobiście przez J. Wieczorkowskiego w pierwszą rocznicę otwarcia osady.
.jpg)
Zieleń miała budzić nadzieję, że wychowankowie drogą pracy, której emblematy umieścił na sztandarze odzyskają niewinność (kolor biały).
Realizacja systemu studzienieckiego pod ciągłym ogólnym nadzorem W. Miklaszewskiego i kierownictwem pierwszego dyrektora Zakładu Z. Zajewskiego (1876 – 1884) dała znakomite wyniki.
Studzieniec celowością i doskonałością swej organizacji prześcignął nawet kolonię Mettray, a twórca systemu W. Miklaszewski w 1882 r. na posiedzeniu Zarządu Towarzystwa z dumą twierdził, iż zakład studzieniecki ze swym systemem i działalnością jest znany poza granicami kraju. W 1883 r. działalność Studzieńca spotkała się z publiczną pochwała na posiedzeniu Sejmu Krajowego we Lwowie. Bardzo dobrą ocenę wpisał też zakładowi w 1884 r. Dyrektor Głównego Zarządu Więzień w Petersburgu.
Działalność pedagogiczną osady w Studzieńcu cechował wysoki poziom, stosowane tu metody służyły później do opracowania podstaw funkcjonowania innych tego typu placówek w kraju.
(1).jpg)
.jpg)
(1).jpg)
